Hoa thiên lý là loại cây trồng phổ biến ở khắp nơi trên đất nước ta để làm giàn che bóng mát, lấy hoa, lá làm thực phẩm. Những năm gần đây, nhu cầu trồng hoa thiên lý ngày càng cao bởi cây dễ trồng, dễ chăm sóc, cho năng suất cao và nhu cầu sử dụng cũng ngày một tăng.
A. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÂY hoa thiên lý
- Tên thường gọi: Cây Thiên lý
- Tên khoa học: Telosma Cordata
- Họ: Asclepiadaceae (Thiên lý)
- Nguồn gốc: Trung Quốc
1. Đặc điểm hình thái
Thiên lý thuộc loài cây thân thảo, không có tua cuốn.
Thân cây mềm hóa gỗ và có thể dài từ 1 – 10m, thân cây có màu lục ánh vàng, thân non thường có lông tơ và có nhựa mủ màu trắng. Những đoạn thân cây thiên lý trưởng thành không có lông, thường có các đốt nhỏ thưa thớt và có màu xám nhạt.
Lá cây thiên lý hình tim, màu xanh đậm, lông trải đều trên gân lá, mép lá có phần cong lên và phần đầu nhọn. Phiến lá không quá dày, có hình trứng, chiều dài từ khoảng 5 – 10cm và chiều rộng 3 – 7cm, gân lá mọc nổi lên trên bề mặt lá.
Hoa thiên lý thường mọc thành từng chùm, mọc từ nách lá. Hoa thiên lý thường có màu xanh lục hoặc vàng, gồm có 5 cánh tỏa rộng, đối với các bông hoa nhỏ thì đường kính cánh bé hơn. Mỗi chùm hoa thiên lý có kích thước khá lớn, hoa nở nhiều nhất vào khoảng tháng 5 đến tháng 10 hàng năm. Tràng hoa thiên lý màu xanh lục ánh vàng và có lông tơ.
Ngoài ra, cây thiên lý còn có quả nữa nhé, là dạng quả đài và có hình mũi mác.
2. Đặc điểm sinh học
1. Đối với đời sống
Thiên lý thường được trồng theo giàn trước nhà để tạo bóng râm che mát và làm đẹp cảnh quan cho vườn nhà, tạo không khí trong lành cho không gian sống.
Hoa thiên lý thường được dùng để chế biến như một loại rau cho các món ăn hấp dẫn, bởi hoa có vị ngọt, thanh mát và có mùi thơm đặc trưng.
Theo đông y học, hoa thiên lý có tác dụng giải nhiệt, có tác dụng an thần, giúp giấc ngủ ngon hơn, đỡ mệt mỏi, đau lưng,… Lá thiên lý có tác dụng giúp giảm đau xương khớp và hỗ trợ giảm cân khá hiệu quả. Ngoài lá và hoa, rễ thiên lý dùng nấu nước uống có tác dụng thanh nhiệt, tăng sức đề khác và giải độc cơ thể nữa đấy.
2. Trong phong thủy
Hoa thiên lý là biểu tượng cho tình yêu chung thủy, sắt son, có thể vượt qua mọi thử thách khó khăn, chông gai nhưng vẫn luôn hướng về nhau và không có khoảng cách nào có thể chia lìa tình yêu của đôi lứa. Ngoài ra, hoa thiên lý mang một nét đẹp giản dị tượng trưng cho cho sự chân thành, gợi nhớ những kỉ niệm và tiếp thêm sức mạnh cho những người con xa quê hương
C. CÁCH CHĂM SÓC CÂY HOA THIÊN LÝ
1. Nước
Cây hoa thiên lý không chịu được ngập úng, vì vậy bạn nên điều chỉnh nước tưới vừa phải và phù hợp với thời tiết. Nếu tưới quá nhiều nước cây sẽ bị ngập úng, còn nếu quá khô thì cây sẽ cằn cõi và cho hoa ít hơn. Thời điểm tưới nước tốt nhất cho cây là vào buổi sáng sớm và chiều tối.
2. Ánh sáng, nhiệt độ
Chỉ cần lưu ý lúc cây non mới trồng thì bạn nên để cây ở chỗ mát thoáng gió, tránh nắng gắt buổi trưa là được, còn khi cây trưởng thành thì không quan trọng nắng mưa, tránh không để ngập úng lâu ngày là được.
3. Đất trồng
Cây hoa thiên lý có thể trồng trên nhiều loại đất khác nhau. Tuy nhiên, để cây sinh trưởng tốt nhất bạn nên chọn đất thịt pha cát. Đất trồng phải đảm bảo độ tơi xốp và khả năng thoát nước tốt, bởi thiên lý không ưa đất ngập nước, dễ gây thối rễ và chết cây.
4 . Phân bón
Khi cây bắt đầu leo lên giàn, bạn có thể cung cấp dinh dưỡng cho cây bằng các loại phân NPK pha loãng với nước để giúp cây phát triển nhanh hơn. Lưu ý, bón xa gốc cây để tránh làm tổn thương đến bộ rễ non của cây nhé.
Khi cây bắt đầu ra hoa, bạn nên tiến hành bón bổ sung các loại phân khác như phân chuồng hoai mục, phân NPK,… sau khi bón nên trải thêm một lớp đất khác trên mặt để tránh phân bốc hơi đi khi thời tiết nắng nóng.
5. Nhân giống
Người trồng có thể dùng những đoạn dây bánh tẻ (không già quá và cũng không non quá) có đường kính 7 - 10 mm làm hom. Sau đó cần cắt mỗi hom dài khoảng 1m, chấm tro vào hai đầu vết cắt để chống chảy nhựa, mất nước và sát khuẩn và cuối cùng cần khoanh tròn phần phía dưới để lại 2 mắt phía trên và đem trồng.
Ngoài ra, người nông dân cũng có thể nhân giống bằng cách chọn những dây lươn mọc gần gốc, vùi đoạn sát gốc xuống đất, khoảng 15 - 20 ngày sau rễ sẽ mọc nhiều, chỉ cần cắt tách rời khỏi cây mẹ là có thể đem trồng. Chú ý: khi trồng, nên đào luôn cả đất xung quanh để tránh tổn thương rễ, khi trồng sẽ đảm bảo tỷ lệ sống cao hơn.
6. Sâu bệnh thường gặp
Thiên lý ít bị sâu hại, chủ yếu là rầy mềm, bọ trĩ thường xuất hiện trong các tháng nắng nóng. Mặc dù thiên lý ít bị sâu bệnh hơn các lọai cây khác, nhưng trong mùa nắng nóng thường hay bị rầy mềm và bọ trỉ gây hại trên đọt non và hoa. Chúng chích hút làm đọt non bị co rúm, kém phát triển, ra hoa ít, hoa đèo đẹt
